Op de NOT van 2019 deed ik een fijne ontdekking: het programma Breinhelden voor groep één en twee. Met dit programma werk je met jonge kinderen aan het versterken van hun executieve functies. Ik was enthousiast en ben het direct in mijn groep gaan uitproberen. Mijn ervaringen daarover lees je hier.

Het toeval wil dat De Praktijk voor Kids van auteurs Belinda Herrewijn en Esther Monfils gevestigd is in mijn woonplaats Alphen aan den Rijn. Dus ik ben op de fiets gestapt voor een interview met Belinda waarin ik al mijn vragen over Breinhelden kon stellen!

Belinda, ik ben er benieuwd naar hoe Breinhelden eigenlijk is ontstaan?

Ik heb zelf een aantal jaar als zij-instromer in het onderwijs gewerkt. Ik kwam uit de ICT-wereld en gaf wiskundelessen op een Mavo. In mijn mentorgroep had ik 24 kinderen waarvan misschien maar 1/3 echt een Mavo-niveau had. Het verbaasde me dat er zeker vier kinderen tussen zaten die ‘op papier’ prima op een VWO zouden passen. Toch hebben zij het niet gered op dat niveau en dat lag niet aan hun intellectuele capaciteiten. Tegelijkertijd had ik een aantal leerlingen in de klas dat qua intelligentie eigenlijk op het praktijkonderwijs thuishoorde. Door ongelofelijk goede executieve functies lukte het deze leerlingen om toch op Mavo-niveau hun diploma te halen. Ik weet nú dat dit te maken had met de ontwikkeling van executieve functies, maar in die tijd was er nog geen naam voor deze vaardigheden. Toen in de periode 2007 tot 2009 de theorie over EF’s bekend werd, vielen mijn ervaringen samen met de theorie. Ik raakte enorm gefascineerd en ben me vanaf dat moment gaan verdiepen in deze materie. Ik wilde het graag toegankelijk maken zodat er beter naar kinderen wordt gekeken én dat je een tool in handen hebt om kinderen in hun kracht te zetten!

Inmiddels is er al veel bekend over executieve functies bekend en er zijn verschillende boeken, gesprekskaarten, spellen en nog veel meer. Wat voegt Breinhelden nog toe?

Breinhelden is onder andere een middel om leerkrachten héél goed naar kinderen te laten kijken. We geven taal aan de verschillende EF’s door ze te benoemen als Breinkrachten zoals Aandachtkracht, Spiegelkracht, Doorzetkracht of Buigkracht. Ik vergelijk het hier weleens mee: ze zeggen dat Eskimo’s wel 30 verschillende woorden hebben voor sneeuw. Zo kunnen ze allerlei soorten sneeuw beter onderscheiden dan wanneer je er, zoals wij, misschien maar 4 of 5 woorden voor hebt. Door een taal te hebben voor de EF’s ga je als professional scherper waarnemen wat er aan de hand is en wat een kind nodig heeft: is een kind ‘gewoon’ ongeconcentreerd, of is er iets aan de hand met het werkgeheugen? Als je dergelijk onderscheid kunt maken kun je kinderen ook beter helpen. En het is ook goed aan kinderen uit te leggen! Het is de kwaliteit van mijn collega Esther die de theorie heeft vertaald naar de klas. Een leerkracht kan het nu zo inpassen in het lesprogramma.

Hieronder werken de kinderen aan het ontwikkelen van hun GevoelsKracht:

Je emoties kunnen benoemen én reguleren.

Waar komen de namen Effi en Furon eigenlijk vandaan?

Leuke vraag! We zochten naar namen voor een jongen en een meisje, die nog geen bekende associaties zouden oproepen. Ook vonden we het een leuk idee de namen met een E en een F te laten beginnen. Verder hebben we goed nagedacht over de kleur van de huid en de haren. Door kleuren te kiezen die van nature niet voorkomen (paarse huid en knalrood haar) benadelen of bevoordelen we geen enkel kind en kan iedereen zich met Effi en Furon identificeren.

Je hoort weleens dat de EF’s bij hoogbegaafde kinderen juist minder goed zijn ontwikkeld. Hoe denk jij daarover?

Ik denk dat het beeld wat wordt vertekend. Door de snelle cognitieve ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen zou je misschien verwachten dat ook de EF’s zich sneller ontwikkelen, maar dat is meestal niet zo! Wat me een aantal keer in mijn praktijk is opgevallen is dat een bepaalde executieve functie van hoogbegaafde kinderen sterk achterbleef in de ontwikkeling. Dan gaat het vaak om het ontwikkelen van doorzetkracht: het vermogen moeilijkheden en tegenslag te overwinnen. Ik kan me voorstellen dat deze kinderen in het reguliere aanbod op school niet vaak genoeg cognitieve uitdagingen, moeilijkheden of frustraties tegenkomen om dit te kunnen oefenen. Die zul je dus bewust moeten gaan inzetten om Doorzetkracht te trainen.

Belinda, Breinhelden bestaat uit een programma voor 20 weken. Ik heb de kleuters 2 jaar in mijn groep. Hoe kan ik het ’t beste inzetten?

Je kunt het programma prima elk schooljaar volgen. Dat versterkt de ontwikkeling van de executieve functies juist. We benoemen in de handleiding verschillende varianten van de weekactiviteiten, dus je kunt in een tweede jaar kiezen voor andere varianten dan het eerste jaar. Zo blijft het fris en afwisselend.

Zou je Breinhelden voor de hele groep inzetten, voor een klein groepje (bijvoorbeeld kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong) of zelfs individueel?

We raden aan om Breinhelden op school met de hele groep te doen! Het ontwikkelen van de executieve functies is voor elk kind belangrijk. Werk er met de hele groep aan te en verwijs ook op andere momenten regelmatig naar de Breinkrachten. Overigens wordt er nu ook aan een coaching-variant gedacht voor individuele begeleiding voor kinderen die wat meer nodig hebben.

Breinhelden wordt nu ook ontwikkeld voor de groepen 3 en 4 , 5 en 6 en 7 en 8. Is het niet lastig om niet in herhaling te vallen wat betreft de activiteiten?

En er komt zelfs een versie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs! Ik denk dat het heel belangrijk is om in de hele schoolloopbaan te werken aan het ontwikkelen van de EF’s. We maken inderdaad gebruik van bekende spelletjes zoals bijvoorbeeld Pinkelen, en varianten komen weleens terug in een ander leerjaar. Veel leerkrachten zullen misschien ook zeggen ‘Dit soort spelletjes doe ik allang!’. Het idee is dat je met Breinhelden erbij deze spellen bewuster gaat inzetten én dat je aan kinderen kunt uitleggen welke vaardigheden ze hiermee oefenen. Doordat we vaak bekende spelletjes gebruiken is het werken met het Breinheldenprogramma geen extra belasting of iets dat weer bovenop je lesprogramma komt. Zo blijft het toegankelijk en laagdrempelig!

Tot slot een vraag over jouw eigen Breinkrachten… Wat is jouw eigen favoriete EF? En welke gaat jou misschien nog niet altijd goed af?

Ah, je vraagt naar mijn Spiegelkracht, haha! Doorzetkracht vind ik ontzettend belangrijk! En wat me minder goed afgaat… Ik denk dat mijn collega’s zouden zeggen dat het me weleens aan Startkracht ontbreekt. Ik wacht graag tot het laatste moment, bijvoorbeeld bij een deadline. En onder druk krijg ik het dan toch op tijd voor elkaar. Zelf zou ik mijn AandachtKracht willen noemen. Afleiding ligt toch vaak op de loer!

Meer weten over Breinhelden? Bezoek de uitgebreide website https://www.breinhelden.nl/ en volg Breinhelden op de social media! En wist je dat er ook een Facebookgroep is voor gebruikers van Breinhelden?

Tot slot nog enkele leestips!

Leestip van Belinda:

Leestip van Cora:

En hier vind je het breinheldenprogramma: